PUBLIKACJE NAUKOWE

Książka składa się z trzech części. Pierwsza zatytułowana Pomoc, ochrona, wsparcie współczesnej rodziny, zawiera trzy teksty. Ogólnie odnoszą się one do form wsparcia rodziny. Tekst Beaty Krajewskiej zwraca przede wszystkim uwagę na dyskurs naukowy, w którym szczególne miejsce zajmuje rodzina jako najważniejsze środowisko wychowawcze. Zmiany, przeobrażenia, nowe wyzwania, a także zagrożenia, jakie towarzyszą życiu społecznemu, są obecne również w życiu rodziny. Zadaniem naukowych eksploracji jest poszukiwanie i wskazywanie na czynniki, które pomagają rodzinie przetrwać, funkcjonować, przystosować się do nowych warunków i przezwyciężyć kryzysy. To umożliwia dalsze trwanie rodziny i jej rozwój. Barbara Małgorzata Kałdon przybliża rozważania w zakresie współdziałania sądu opiekuńczego z rodzicami, problematykę odebrania dziecka zatrzymanego przez osoby nieuprawnione, a także instytucje zawieszenia/ograniczenia i pozbawienia władzy rodzicielskiej. Autorka dokonuje analizy treści regulacji prawnych, opinii wyrażanych na powyższy temat w literaturze przedmiotu oraz poglądów prezentowanych przez orzecznictwo sądowe. Część pierwszą zamyka tekst Anety Żmijewskiej i Michała Palucha. Autorzy podkreślają obecność problematyki związanej ze wsparciem rodziny na różnych płaszczyznach życia społecznego. Problem ten interesuje również teoretyków i praktyków związanych z obszarem edukacji, zwłaszcza w rzeczywistości postpandemicznej. Procesowi wychowania od zawsze towarzyszą takie pojęcia, jak: interwencja kryzysowa, poradnictwo czy pomoc psychologiczno-pedagogiczna. Terminy te z pewnością nabierają nowych znaczeń w czasie pandemii COVID-19. Tekst odwołuje się do wybranych wyników badań empirycznych oraz raportów i opracowań, „Jak wspierać uczniów po roku pandemii. Wyzwania i rekomendacje dla wychowania, profilaktyki i zdrowia psychicznego” oraz do „Programu wsparcia psychologiczno-pedagogicznego dla uczniów i nauczycieli”. Przedstawione przykłady przez autorów o charakterze profilaktyczno-doradczym mogą ułatwić analizę sytuacji dzisiejszej oraz inicjowanie nowych programów mających na celu dobrostan psychicznych uczniów, rodziców i nauczycieli.

Część druga publikacji, zatytułowaną Elementy środowiska rodzinnego ważne dla jej istnienia oraz procesu wychowania, tworzą cztery teksty. Ilustrują one sytuację rodziny i prawa dziecka w wybranych obszarach. Tekst Dariusza Tułowickiego otwiera tę część. Autor przede wszystkim próbuje usytuować rodzinę we współczesnej kulturze polskiej. Kultura natomiast to kod życia społecznego, które podlega szybkim zmianom. Te z kolei oddziaływają na sposób pojmowania życia rodzinnego i jej intymności w tradycyjnie rozumianym rdzeniu kultury. W celu lepszego zrozumienia kultury autor przywołuje poglądy amerykańskiej socjolożki, Wendy Griswold. Według niej kultura przybiera postać rombu kulturowego, który z kolei przedstawia sieć powiązań (sześciu interakcji) pomiędzy czterema czynnikami: światem społecznym, obiektem kulturowym, twórcą i odbiorcą. Pomimo nowych i alternatywnych form życia rodzinnego tradycyjna rodzina nadal cieszy się dużym zainteresowaniem Polaków. Marcin Bielecki w swoim artykule zwraca uwagę na problem kształtowania kompetencji społecznych, takich jak tożsamość i kapitał społeczny, w oparciu o środowisko rodzinne. Pierwsza część tekstu przedstawia terminologię pojęć. Druga natomiast odwołuje się do doświadczeń rodziny jako systemu socjalizacji pierwotnej i jako środowiska, w którym kształtują się najlepiej osobiste zasoby jednostki, czyli kompetencje społeczne. Na końcu artykułu autor przytacza wybrane problemy związane z nieprawidłowymi relacjami zachodzącymi pomiędzy członkami rodziny. Edyta Wolter skupia uwagę na znaczeniu czytelnictwa w środowisku rodzinnym. Zagadnienie ukazuje wykorzystanie czasu wolnego do wychowania ekologicznego i poznania polskiego dziedzictwa kulturowego w tym zakresie. Jako podstawę wiedzy źródłowej autorka wykorzystała analizę treści periodyku „Płomyk” z lat 1918–1939. Część drugą kończy artykuł Edyty Bielak-Jomaa i Stanisława Dziekońskiego. Porusza on ważny i aktualny problem, a mianowicie prawa dziecka do prywatności w świetle szybkiego rozwoju technologicznego i coraz większych kompetencji cyfrowych małych dzieci. Kwestię ochrony prywatności, związanych z dojrzałością wiekową i zasadą najlepiej pojętego interesu dziecka dostrzegł prawodawca europejski, publikując art. 8 rozporządzenia 2016/679 (RODO).

Powyższa ustawa wskazuje, że dzieci wymagają szczególnej ochrony ze względu na potencjalnie mniejszą świadomość ryzyka, konsekwencji, zabezpieczeń i praw przysługujących im przy przetwarzaniu wrażliwych danych. Zapis zwraca również uwagę na język, który powinien być jasny i prosty, aby dziecko potrafiło go bez problemu zrozumieć. Autorzy artykułu podkreślają z jednej strony ważność tworzenia odpowiednich zapisów, z drugiej zaś zauważają, że wyłącznie akty prawne ochrony dzieci nie są wystarczającym gwarantem. Niezwykle ważną rolę do odegrania w tej dziedzinie mają szkoła, nauczyciele i pedagodzy, którzy powinni edukować dzieci w zakresie potencjalnych zagrożeń i wychowywać je do odpowiedzialnych postaw. Niemniejsze znaczenie w tym obszarze ma rodzina. Ona pełni kluczową funkcję w przygotowaniu dziecka do swobodnego i odpowiedzialnego poruszania się w cyfrowej rzeczywistości. Wysiłki rodziny mają wspierać podmioty na poziomie ponadnarodowym, krajowym, samorządowym.

Trzecia część książki, Rodzina – niezmiennie najważniejsze środowisko wychowawcze, dedykowana jest dziecku, wychowaniu i rodzinie z perspektywy religijnej. Tworzą ją trzy artykuły. Pierwszy, autorstwa Jana Niewęgłowskiego, omawia szeroko pojętą pedagogię Nowego Testamentu. Wychowanie jako czynność towarzyszy człowiekowi od zawsze. Jest ono obecne bez względu na kontekst historyczny, społeczny, ekonomiczny czy polityczny. Celem wychowania jest ukształtowanie dojrzałej i odpowiedzialnej jednostki. Rodzice, nauczyciele i pedagodzy spotykają się z różnymi propozycjami pedagogicznymi. W pracy z młodym człowiekiem muszą dokonywać wyborów. Wydaje się, że jednym z modeli może być inspiracja Nowym Testamentem. Jezus Chrystus żył w rodzinie i był wychowywany w rodzinie, a następnie założył szkołę, stając się sam Nauczycielem i Wychowawcą. Jego nauka może być pewną inspiracją dla osób zaangażowanych dzisiaj w proces wychowania. Eugeniusz Sakowicz w swoim pierwszym artykule przeprowadza bardzo ciekawe studium porównawcze. Ukazuje bowiem rodzinę z punktu wiary chrześcijańskiej i ideologii komunistycznej. Różnica jest bardzo wielka. Małżeństwo i rodzina w perspektywie chrześcijańskiej to afirmacja godności osoby ludzkiej, tak mężczyzny, jak i kobiety. Rodzina to powołanie mężczyzny i kobiety przez Boga do życia we wspólnocie miłości, która daje życie i troszczy się o nie. W ideologii komunistycznej małżeństwo i rodzina to najwięksi wrogowie systemu „proletariuszy wszystkich krajów”. Rodzinie ma przewodzić dyrektywa walki klas, a jej celem ma być zbudowanie „raju” na ziemi. Praktyka pokazała, że rzeczywistość była bardziej podobna do „piekła”. Publikację kończy tekst tego samego autora. Eugeniusz Sakowicz porusza w nim bardzo aktualny i wrażliwy problem, jakim jest ochrona dzieci nienarodzonych. Ilustruje to na przykładzie religii niechrześcijańskich. Dziecko odgrywa w każdej społeczności kluczową rolę, zwłaszcza w „kulturze życia”, która szanuje każdego człowieka. Z tego powodu dziecko było cenione i chronione w większości kultur. Bardzo rzadko zdarzały się społeczności negujące wartość nienarodzonych osób. Zauważamy z łatwością, że religie niechrześcijańskie również bronią kobietę przed tzw. kulturą śmierci. Szacunek do życia wykluczał aborcję i widział w niej jakiś zamach na kosmiczny porządek świata ustanowiony przez bogów. Nowe życie było symbolem zapewniającym przyszłość danej społeczności i znakiem szczęścia. Ochrona kobiety i dziecka obecne w różnych kulturach i religiach może być wspólnym „obszarem” do wzajemnego dialogu, zarówno międzykulturowego, jak i międzyreligijnego.

Niniejsza książka adresowana jest do szerokiego spektrum odbiorców, ale przede wszystkim do osób zaangażowanych w proces wychowania, gdzie środowisko rodzinne ma szczególną rolę i zadanie. Redaktorom towarzyszy nadzieja, że zawarte teksty ułatwią zapoznanie się z radościami, ale także i z problemami współczesnej rodziny.